Forum Srbija

Protokol će potpisati predsednik Vlade AP Vojvodine koji predsedava Upravnim odborom Fonda za kapitalna ulaganja AP Vojvodine Bojan Pajtić, gradonačelnik Novog Sada Miloš Vučević i predsednica Izvršnog odbora Banke Intesa Draginja Đurić, najavilo je Ministarstvo kulture.

Beogradska kapija Petrovaradinske tvrđave našla se među pobednicima neprofitnog projekta Banke Intesa - "Mesto koje volim".

Ministarstvo kulture i informisanja Republike Srbije, Fond za kapitalna ulaganja Autonomne Pokrajine Vojvodine, Banka Intesa i Grad Novi Sad potpisivanjem ovog Protokola o saradnji iniciraće radove koji će biti započeti na proleće 2013. godine.

Radovi uključuju sanaciju gornjih zona kapije, zaštitu od delovanja vlage, obnovu fasada i zidova unutrašnjih prostora kapije i rekonstrukciju kolovoza.

Projekat "Mesto koje volim" Banka Intesa je pokrenula u maju 2011. godine uz podršku Ministarstva kulture i neprofitne organizacije "Evropa Nostra Srbija" i Republičkog zavoda za zaštitu spomenika kulture.


RTV

Sremska lepotica – Petrovaradinska tvrđava

Petrovaradinska tvrđava se nalazi u Novom Sadu, u mestu Petrovaradin, na desnoj obali reke Dunav i na obroncima Fruške gore.

Prema jednoj legendi, ime Petrovaradin je dobijeno iz više reči – “petra” što na latinskom jeziku znači stena, “var” što na mađarskom jeziku znači grad, i “din” što na turskom jeziku predstavlja veru. Iz ovih reči, izvedeno je ime Petrovaradin i ima značenje “grad na steni čvrst kao vera”.

Gradnja petrovaradinske lepotice trajala je 88 godina, do 1780. godine, za vreme vladavine austrijskih careva Leopolda I, Josifa I, Karla IV, Marije Terezije i Josifa II. Sistem po kojem je građena Petrovaradinska tvrđava, korišćen je i u izgradnji mnogih drugih tvrđava u Evropi, ali je Petrovaradinska najveća i najočuvanija, kako mnogi tvrde.

Toranj sa satom je prepoznatljiv znak, kako tvrđave, tako i Novog Sada. Posebnost ovog sata je to što velika kazaljka pokazuje sate a mala minute, jer su za lađare na Dunavu bili umnogome značajniji sati i bilo je potrebno da ih vide iz daleka.

Gibraltar na Dunavu, kako mnogi nazivaju Petrovaradinsku tvđavu, proglašen je sredinom 20. veka istorijskim spomenikom i stavljen je pod zaštitu države.

Danas se na tvrđavi nalaze Muzej i Arhiv Novog Sada, hoteli i restorani, ateljei i galerije likovnih umetnika, Akademija umetnosti, Planetarijum, i još mnogo toga. Takođe, Petrovaradinska tvrđava je domaćin dobro znanog muzičkog festivala “Exit” koji se već 13 godina održava u letnjem periodu.

Kalemegdan je uvek dobra ideja!

Kalemegdanska tvrđava se nalazi iznad ušća Save u Dunav i pripada kulturno-istorijskom kompleksu Kalemegdan. Podignuta je u razdoblju od II do XVIII veka, kao kompleks odbrambenog karaktera.

Ime Kalemegdan potiče od turskih reči “kale” što znači tvrđava i “mejdan” što znači bojište. “Breg za razmišljanje” ili izvorno iz turskog Fićir-bajir je takođe naziv koji su Turci upotrebljavali za Kalemegdan.

Tvrđava je podeljena na Gornji i Donji grad, i park Kalemegdan. Kao celina, predstavlja svojevrstan muzej prošlosti Beograda.

Tvrđava je otvorena za posetioce i u okviru nje se danas može videti Vojni muzej, Narodna opservatorija, Prirodnjački muzej, Crkva svete Petke, Beogradski zoološki vrt i još mnogo toga.

Lepota smederevske tvrđave

Istorija propoveda da je 1427. godine, nakon smrti despota Stefana, glavni grad Beograd bio vraćen Mađarima. Nova prestonica države, ali i utvrđeni dvor despota Đurđa Brankovića, građena je u Smederevu, na ušću reke Jezave u Dunav.

Smederevska tvrđava je građena po uzoru na Carigrad i carigradske bedeme i predstavlja poslednje veliko ostvarenje srpske vojne arhitekture.

Osnova tvrđave je trougaonog oblika i čine je Veliki i Mali grad.

Danas, smederevska tvrđava predstavlja spomenik kulture od izuzetnog značaja, popularnu turističku destinaciju, ali i ekskluzivan prostor za muzičko-scenske i druge kulturne događaje.

wanabe

Brojni mitovi privlače brojne turiste na Tvrđavu

Najpoznatije legende koje kruže oko “Gibraltara na Dunavu” jesu da ispod reke postoji tunel koji fortifikaciju spaja sa Novim Sadom, da u podzemnim tunelima živi aždaja, da je tu zakopano austrougarsko blago koje je sklonjeno za vreme Napoleonovih ratova, da tajne tunele i danas koriste neke mistične organizacije, da podzemljem lutaju duhovi mrtvih vojnika i zatvorenika...

- Ljude privlači misterija, te legende i priče koje plene maštu. Tajnovitost tunela, mistika simbola, nemogućnost da se neke stvari dokažu ili opovrgnu. Mi sve to moramo da iskoristimo jer kada istoričari, arhitekte i drugi pričaju o zaštiti Tvrđave, to skoro nikog ne zanima, ali ovo ih privlači i tu može biti i zarade, koju opet može da se koristi za očuvanje Tvrđave – priča Milković.

Istoričar Muzeja grada Siniša Jokić kaže da ljudi rado slušaju legende o Tvrđavi.

- Tvrđava je sa svojim podzemnim vojnim galerijama pogodna za razvijanje mističnih priča, jer tu imamo dugačke, mračne hodnike, lavirint, što kod mnogih izaziva strah i nepoznanicu. Doduše tu su i mediji dali svoj doprinos pričama o alama u podzemlju, tunelu ispod Dunava, duhovima vojnika i sličnim pričama ali to je primaljivo ljudima – kaže Jokić.

On tvrdi da, iako je veliki deo podzemnih vojnih galerija nedostupan javnosti jer su zatvoreni, tačnije zatrpani ili je u njih prodrla voda, tu nema ničeg nepoznatog ili tajnog. Kako kaže, svi tuneli su ucrtani u planovima i nekad su se koristili.

- Ipak, Novi Sad treba da korisiti te misterije koje se vrte oko tvrđave, jer legnede i priče uvek privlače posetioce - zaključuje Jokić.

"DEVETOG novembra 1918. godine, za vreme vladavine Kralja Petra I Velikog oslobodioca, a pod vrhovnom komandom prestolonaslednika regenta Aleksandra, kroz ovu kapiju prođoše prvi odredi pobedonosne srpske vojske, donoseći slobodu Vojvodini".

Ovo je, nekada, pisalo ispod impresivnog bronzanog bareljefa dimenzija 3,2 h 1,5 metara, na Beogradskoj kapiji u Petrovaradinu. To spomen-obeležje je, na strani kapije okrenutoj ka Sremskim Karlovcima, postavljeno 9. novembra 1938, o dvadesetoj godišnjici oslobođenja Novog Sada u Prvom svetskom ratu. Dan posle formiranja NDH, u čiji sastav je ušao ceo Srem pa time i Petrovaradin, 11. aprila 1941, Pavelićeve ustaše su ga srušile i potpuno uništile.

- Raduje nas odluka Skupštine grada od pre par dana da se, u okviru obnove Beogradske kapije, postavi i replika ovog za celokupnu istoriju ne samo našeg grada, izuzetno važnog spomen-obeležja i nadamo se da će to biti urađeno već do kraja ove godine.

Ovo za "Novosti" kaže Đorđe Srbulović, istoričar Gradskog zavoda za zaštitu spomenika kulture, u kojem su, na sreću, sačuvane fotografije prvobitnog obeležja, po kojima će, uskoro, biti izrađeno i novo.

Autor originalnog bareljefa je, dodaje Srbulović, bila poznata predratna novosadska vajarka Zlata Markov Baranji. Na njemu su, inače, dominirali srpski vojnici na propetim konjima, što će biti osnova i novog rešenja, za čijeg autora će ovih dana biti raspisan konkurs. I na početku citirani tekst koji će biti njegov sastavni deo biće, razume se, identičan.

- Poslednje reči tog teksta, koje govore o slobodi koju je srpska vojska 1918. donela Vojvodini, bile su vrlo aktuelne i kada je bareljef postavljen, jer su separatističke težnje, oličene u tadašnjem Vojvođanskom frontu i KPJ, i tada bile veoma snažne - kaže Srbulović. - Još su, rekao bih, aktuelnije danas, kada aktuelna pokrajinska vlast, pozivajući se upravo na odluke KPJ, donosi seperatističku daklaraciju o Vojvodini. Zato je obnova spomen-obeležja srpskim oslobodiocima iz 1918. veoma važna. I kao sećanje, i kao opomena.

Novosti

Priča kaže da je Romul putujući Dunavom, pošavši u potragu za mestom gde bi podigao grad, ugledao cvetni breg i, zadivljen njegovom lepotom, odlučio da na njemu podigne grad po imenu Ram. Druga legenda je vezana za doseljavanje Slovena, koji su ovde podigli paganski hram, po kome je potonji grad dobio ime. Treća, osnivanje grada vezuje za sultana Bajazita II, koji je u predahu od borbe sa Ugrima naložio da mu na uzvišenju nad Dunavom prostru na travu ćilim – ihram. Kada je boj okončan, naredio je da se na mestu gde je stajao njegov ihram podigne tvrđava, Ihram, odnosno, Haram-Ram, položivši kamenje na rubove.

Istorija kaže da je ovo mesto naseljavano još od preistorije, a pretpostavlja se da je po dolasku Rimljana Ram bio deo sistema utvrđenja koja su čuvala granice carstva čineći Dunavski limes. Sloveni, po prispeću, u neposrednoj blizini rimskog formiraju svoje naselje. Krajem IX veka, u izveštajima iz ugarsko-bugarskih ratova pominje se tvrđava Horom.
Najstariji pisani izvori pominju Ram 1128. kao mesto sukoba Vizantije i Ugarske, a zna se da je 1483. po nalogu sultana Bajazita II tu, na granici sa Ugarskom, podignuta tvrđava petougaone osnove s kamenim bedemima i pet kula sa topovskim otvorima, što je Ram učinilo jednim od najstarijih artiljerijskih utvrđenja. Nedaleko od utvrde Turci su podigli karavan-saraj oko koga se s vremenom razvilo današnje mesto.

Prve detaljnije opise ramske tvrđave ostavio je turski putopisac iz XVII veka Evlija Čelebija. U periodu Kočine krajine tvrđava je znatno oštećena u eksploziji municije 1788.
Tokom XVIII i XIX veka, Ram je bio značajno mesto, o čemu svedoči i činjenica da je tada imao i svoj grb. Ram na desnoj obali Dunava, Banatska Palanka i Bazijaš (u Rumuniji), na levoj, činili su, tokom XVIII i XIX veka, veoma važan trougao za trgovinu pšenicom sa Peštom i Carigradom. U to vreme se skelom odvijala glavna trgovina prehrambenim proizvodima.
Tvrđava Ram, koja se nalazi u selu Ram (25 kilometara udaljenom od Požarevca i 15 od Velikog Gradišta) danas je dosta dobro očuvana. Osnove nepravilnog petougla najveće su dužine 34 i širine 26 metara. Utvrđenje je sačinjeno od pet kula na četiri nivoa, tri sprata i podzemlja. U njega se ulazi kroz donžon kulu. Kule su u dobrom stanju, izuzev jugoistočne, čiji je prednji deo skoro u potpunosti uništen. Bedemi tvrđave takođe su u solidnom stanju, dok je mali bedem u tragovima. Unutar tvrđave, uz zapadni bedem, ima ostataka građevine sa osnovom pravilnog osmougla sa stranicama dužine tri metra.
Zanimljivo je da je 2010. godine ovu, jednu od šest tvrđava duž Dunava u Srbiji, posetilo preko pet hiljada turista mahom Italijana. Razlog tome je što je Srpkinja iz Velikog Gradišta zamolila svog verenika, mladog Italijana iz Trsta, da se njihovo venčanje obavi u staroj ramskoj tvrđavi. Fotografije ceremonije, obavljene među zidinama, objavljene su u tršćanskim novinama i potom izazvale veliko interesovanje italijanskih turista, koji su krenuli u "pohod" na Ram.

U XIX veku u mestu Ramu bila je đumrukana (carinarnica) u kojoj je jedno vreme kao carinik radio Vuk Karadžić. Na obali, ispod tvrđave, još se nalazi zgrada odakle je Vuk slao pisma Knezu Milošu.
Danas je u zgradi carinarnice smešten restoran "Lederata", nazvan po negdašnjem rimskom vojnom logoru pod istim imenom, gde se pod svodovima sa pogledom na Dunav mogu probati odlični riblji specijaliteti.

jat revija

Manastir Đurđevi stupovi

POZNATO je više od 200 imena utvrđenih gradova sazdanih samo u nemanjićkoj Srbiji. Mnogi od njih već su nestali, a i najpoznatijima i najbolje očuvanima zbog zaborava preti slična sudbina. Priča o tvrđavama otkriva tajnu istoriju srednjovekovne Srbije, koja do danas nije ispričana.

- Dok je o svim drugim materijalnim spomenicima iz naše davne prošlosti već prilično obimno pisano, o srednjovekovnim gradovima još nemamo potpun prikaz - zapisao je davne 1950. akademik Aleksandar Deroko. On je poslednji pokušao da na celovit način prikaže ogromnu mrežu srednjovekovnih srpskih gradova i utvrda od Stona do Skoplja.

Gradom su Srbi u srednjem veku nazivali sva utvrđenja koja su nešto „gradila“, današnjim rečnikom - branila. Neki gradovi su štitili državne administrativne centre, neke utvrde su čuvale trgovišta gde su se sretali karavani s primorja i unutrašnjosti, „tvrdi grad“ se dizao oko manastira koji su bili prosvetni i kulturni centri. Gradovima su nazivane i usamljene tvrđave, čuvari važnih puteva.

Do danas smo uskraćeni za sagu o tvrđavama, u kojoj se prepliću politika, ratovi, tehnološke promene i sudari civilizacija, na način veoma sličan današnjem.

Početak priče je na Pešteru, na uzvišenju Klik gde se na 1.330 metara nadmorske visine nalazio centar grada Dostinike. U to vreme, početkom 9. veka, Srbi se pominju u franačkom letopisu kao „silan narod“ koji je držao veliki deo bivše rimske provincije Dalmacije. Tri debela kamena bedema s kulama štitila su Dostiniku u kojoj su arheolozi pronašli ostatke crkve, kuća, topionica i kovačnica.

Uspon i propast srednjovekovne srpske države lakše se razume kad se prođe drevnim putem kroz dolinu Ljudske reke do ušća u Rašku. Iznad male delte zvane Trgovište uzdiže se planinska hrid na kojoj se nalaze ostaci moćne tvrđave, koja je čuvala raskršće puteva ka gradu Rasu kraj Crkve svetih apostola Petra i Pavla, na mestu današnjeg Novog Pazara.

Staza ka tvrđavi vodi pored pećinskog manastira arhangela Mihaila u kome su obitavali monasi prevodioci i prepisivači književnih dela. Nemanjići su tvrđavama štitili i pismenost i prosvetu. Krivudava, uska i strma staza, koja povremeno ide ivicom ponora, bila je nepremostiva prepreka za osvajače koji bi pokušali da pod grad donesu opsadne sprave.

Utoliko veće divljenje izazivaju ostaci masivnih zidina, cisterni, zgrada i kula na vrhu vetrovitog brega odakle se kao na dlanu vide ostaci trgovačkog centra u podnožju.

Sa zidina puca pogled i na utvrđeni manastir Đurđeve stupove, prvu vladarsku zadužbinu Stefana Nemanje. Njegovi nekada visoki zidovi su garantovali utočište za građane, sveštenstvo i riznicu iz Crkve svetog Petra i Pavla, najstarije srpske episkopije i sabornog mesta, gde se odlučivalo o najvažnijim državnim pitanjima Rasa.

Sve tvrđave Rasa bile su u neprestanom vizuelnom kontaktu i vatrama se moglo signalizirati na opasnost. Širenje Nemanjine države prema Pomoravlju ostavilo je raške tvrđave ubrzo u sigurnoj dubini zemlje. Zahvaljujući miru, u centru Rasa do danas je ostao dobro očuvan grad Maglič u klisuri Ibra.

Grad Maglič

Nema pisanih tragova kada ga je i ko podigao na veoma strmom terenu izuzetno teškom za zidanje. Maglič, s koga se nadaleko vidi klisura, bio je čuvar Studenice i Žiče. U njemu je stolovao i palatu i Crkvu svetog Đorđa podigao arhiepiskop Danilo, jedna od najimpresivnijih ličnosti srpske istorije. On je bio diplomata, briljantan pisac koji nam je ostavio žitija kraljeva i arhiepiskopa, ali i vešt ratnik koji je komandovao uspešno odbranom tvrđave oko Hilandara tokom gusarske opsade.

Za ekonomski procvat države Nemanjića bila je najvažnija zaštita rudonosnih oblasti Kosova i Metohije. Tvrđave Novo Brdo i Zvečan obezbeđivale su najbogatije kopove olova, srebra i zlata. Moć i bogatstvo opadaju posle smrti Dušana Silnog, kada oblasni vladari u okrilju svojih gradova stvaraju vojske i cepaju državu. Posledica je katastrofalni poraz Mrnjavčevića na Marici, koji Osmanlijama otvara prostor za prodor u Srbiju. Posle Kosovske bitke Srbija više nije imala snage koje bi je odbranile od osmanske bujice, a Turci prvo traže da im se predaju na upravljanje strateški važne tvrđave Zvečan i Jeleč.

Tvrđava Ras

Posle bitke na Angori, gde su Osmanlije poražene, despot Stefan Lazarević pokušava da obnovi srpsku državu i podiže niz „tvrdih gradova“. Najvažniji je Beograd, koji je prvi put od granične utvrde pretvorio u prestoni grad, gde je i vojno-administrativni centar i podgrađe podelio na zone i opasao ih zidinama, neosvojivim za Osmanlije sve do 1521. godine. Despot Stefan vratio se tradiciji Nemanjića i podigao manstir Manasiju, koji je kao važan duhovni, prosvetni i književni centar opasao moćnim zidinama.

Poslednji veliki graditelj tvrđava bio je despot Đurađ Branković. On je duž granica Srbije podigao utvrđenja nalik rimskom limesu. Međutim, ni one, ni najmodernija tvrđava toga doba, podignuta u Smederevu, nisu uspele da odbrane despotovinu.

SA DRŽAVOM POVRATAK I GRADOVA

U 19. veku Srbija obnavlja državnost, a tvrđave nisu vojno značajne kao u srednjovekovlju. Ipak, one su u narodnoj svesti važan simbol. Zato je najveće narodno slavlje priređeno kad su 1867. na Kalemegdanu knezu Mihailu simbolično predati ključevi beogradskog, smederevskog, šabačkog i kladovskog grada, koje su napustili poslednji turski vojnici.

novosti