Gradovi

Luna.* · **Poslato:** 28 Jun 2012, 14:13

Vršac

Naselje na ovom mestu razvilo se u senci srednjovekovnog grada koji je podigao ugarski kralj Žigmund početkom XV veka na vrhu brda da bi zaštitio južne granice svoje države od stalnih turskih upada. Uskoro je grad predat srpskom despotu Đurđu koji ga je povezao sa svojim glavnim utvrđenjima južno od Dunava u čvrsti odbrambeni sistem

Godine 1425. srpske izbeglice sa juga nastanile su se u podnožju brega i svoje naselje nazvali su Podvršac. Već tada ova oblast bila je poznata po svojim vinima koja su bila među najtraženijima (i najskupocenijima!) na ugarskom dvoru. Nakon što su opustošili čitavu oblast, Turci su grad zauzeli 1552. no Vršac je i dalje ostao nastanjen Srbima. Ovo se promenilo nakon 1594. kada su Srbi, u nadi da će se osloboditi u sadejstvu sa austrijskom armijom, podigli Banatsku bunu: isprva su imali mnogo uspeha i između ostalih gradova oslobođen je i Vršac, no krajem leta Turci su udruženim snagama potukli ustanike i započeli sa osvetom. Većina Srba pobegla je u Erdelj a Vršac je u potpunosti poprimio orjentalni izgled. 1716. Turke je iz grada proterao vojskovođa Evgenije Savojski čime je otvorio novu epohu u istoriji grada. U grad su uskoro kolonizovani Nemci iz oblasti oko reke Mozela koji su sobom doneli nove vinogradarske tehnike koje će Vršac brzo pretvoriti u jedno od središta vinarstva Habzburškog carstva. Brzi privredni uspon krunisan je dobijanjem povelje slobodnog kraljevskog grada 1817. Grad je znatno nazadovao za vreme revolucije 1848. kada su se oko njega tukli Srbi i Mađari. Ostatak XIX veka protekao je u miru i napretku koji je presekla zaraza filoksere koja je zapretila uništenjem sve vinove loze. No, katastrofalne posledice foloksere brzo su poništene u ovoj oblasti planskim sađenjem američkih sorti loze. Najveća etnička promena nastupila je u poslednjim danima Drugog svetskog rata kada su lokalni Nemci izbegli pred nastupajućom Crvenom armijom. Njihovo otsustvo brzo se odrazilo kako na privrednom tako i na kulturnom planu. Poslednjih godina glavna pokretačke sile grada su njegova pivara i posebno farmaceutski koncern ''Hemofarma'', najvažniji proizvođač lekova u Srbiji.

1. Trg Save Kovačevića, nekadašnje središte trgovine i zanatstva, danas je pretvoren u ugodnu pešačku zonu okruženu nekolicinom zanimljivih zdanja. Broj ?15? ovog trga je Kuća kod dva pištolja; u ovoj gostionici podignutoj krajem XVIII veka 1813. nakratko je boravio vođ upravo skršenog srpskog ustanka Karađorđe pre no što je nastavio za Rusiju. Da bi platio svoj boravak, Karađorđe je vlasniku dao dva svoja vredna pištolja koji su postali zaštitni znak gostione. Posebno je zanimljiva dvorišna fasada ove kuće koja se odlikuje tremom sa lučnim otvorima. Na istom trga od 1868. stoji kuća koju je podigao Đorđe, brat Jovana Sterije Popovića na mestu starije u kojoj se rodio ovaj velikan srpske književnosti. Sterija (1806-56) je bio pravobranitelj, pisac i osnivač Narodnom muzeja i Akademije nauka u Beogradu ali je danas najpoznatiji po svojim komedijama u kojima je šibao licemerje i ostale mane tadašnjeg vojvođanskog društva. Poslednja želja Đorđa Popovića ispunjena je 1974. kada je kuća predata Književnoj Oppštini Vršac, izdavačkom preduzeću koje okuplja mesne pisce i koja ovde danas drži svoje književne večeri i izložbe.

2. Na uglu ulica Kumanovske i Stevana Nemanje nalazi se zdanje Stare apoteke znano i kao Apoteka na stepenicama zbog svog neobičnog prlaza ulazu. Kuća u kojoj se nalazi potiče iz sredine XVIII veka a od 1784. ovde radi najstarija vršačka apoteka ''Kod Spasitelja''. Ovu namenu zdanje je zadržalo do 1965. kada je priključeno ovdašnjem muzeju. Prvobitna fasada je preoblikovana u skladu sa klasicističkim shvatanjima sredinom XIX veka ali je ostalo ostalo nepromenjeno do danas: visok krov na dva sprata na kojem su se sušile lekovite biljke, veliki podrum za skladištenje zaliha na hladnom i, naravno, male stepenice koje vode do ulaza. Danas su ovde stalna izložba ''Iz istorije zdravstvene kulture južnog Banata'' i postavka posvećena uspomeni na slavnog slikara Paju Jovanovića (čiji brat je radio u apoteci) koja poseduje nekoliko njegovih vrednih dela među njima i reprezentativni portret kralja Aleksandra Karađorđevića. Nažalost, obe ove izložbe otvorene su samo nedeljom i to od 10 do 13 i od 15 do 19 časova.

3. Desno od apoteke, već na sledećem uglu nalazi se rumunska crkvica Svetog Spasa podignuta u mešavini stilova kojima dominiraju vizantijski elementi ali i žuta klinker-opeka.

4. Dvorska ulica dobila je ime prema Vladičanskom dvoru koji se nalazi na njenom broju 20 okružen francuskim parkom zatvorenim baroknom ogradom. Dvor je podigao između 1750. i 1759. vršački vladika Jovan Georgijević kao rezidenciju banatskih episkopa, kojoj svrsi i danas služi. Dvor je prepravljan u više navrata, poslednji put 1904. kada mu je pročelje prerađeno u bogatijem neo-renesansnom i neo-baroknom stilu. U njegovoj unutrašnjosti najlepša je kapela posvećena Svetim Arhanđelima Mihailu i Gavrilu takođe iz XVIII veka sa izvanrednim baroknim ikonostasom i ikonama Nikole Neškovića. Pored toga u dvoru se čuva i bogata zbirka portreta crkvenih velikodostojnika, ikona, starih knjiga i crkvenih sasuda.

5. Naspram Dvora nalazi se pravoslavna saborna crkva posvećena Svetom Nikoli sa svojim neobičnim tornjem na kojem se nalazi uska terasa. Ovaj hram podignut je 1785. na mestu starijeg. Unutrašnjost su ukrašavali mnogi istaknuti srpski umetnici: Pavel Đurković koji je oslikao ikonostas, Nikola Nešković čije su slobodnostojeće ikone kao i Paja Jovanović sa svoja dva velika platna.

Na kraju Dvorske ulice leži srpska pravoslavna Uspenska crkva. Podignuta je 1766. a impresivni ikonostas iz 1809. oslikao je Arsa Teodorović.

6. Središnjim gradskim trgom, Trgom Slobode, dominira visoko zdanje hotela ''Srbija''. Najvažnija zgrada ovde je Gradski magistrat čija je noviji deo, takozvano ''Gotsko zdanje'' iz 1860, okrenut prema trgu. Glavni motiv mrko obojenog pročelja je središnji deo sa balkonom i gradskim grbom u medaljonu i istaknutim gotičkim zabatom. Unutrašnjost Magistrata ukrašena je zidnim slikama načinjenim krajem XIX veka. Levo od glavne fasade, na sledećem uglu nalazi se stariji deo magistrata podignut početkom XIX veka kao obična privatna kuća.

7. Najviša i najupečatljivija građevina Vršca svakako je njegova katolička katedrala čija ćete dva tornja lako uočiti još izdaleka. Ova impresivno neo-gotičko zdanje posvećeno Svetom Gerhardu podignuto je 1860-63. na osnovu planova lokalnog arhitekte Franca Brandajsa. Bogata skulptoralna dekoracija nalazi se uglavnom tek u višim zonama tornjeva kao i oko portala i prozora. U unutrašnjosti, tri broda crkve završavaju trima oltarima od kojih je središnji 1863. oslikao Karl Gajger, profesor Bečke akademije lepih umetnosti.

Arhitekta Brandajs potpisao je takođe i nacrte za zgradu ''Konkordije'' koja stoji samo par stotina metara dalje ka severu u ulici Žarka Zrenjanina broj 20. Ovo klasicističko zdanje sa centralnim traktom naglašenim korintskim stubovima podignuto je 1847. kao hotel istog imena ali mu je kasnije namena promenjena pa je služilo kao niža gimnazija.Odmah iza ugla nalazi se Narodni muzej (Anđe Ranković br. 19, 013/822-569). U njemu se mogu videti arheološki nalazi sa bogatih iskopišta oko grada, etnografska zbirka kao i veliki broj umetničkih dela iz XIX i XX veka. Poseban segment muzeja posvećen je životu i radu Paje Jovanovića i Jovana Sterije Popovića.

8. Na jugoistočnom obodu centra grada, prema Vršačkom bregu, leži Gradski park. Nalazi se na mestu nekadašnjeg imanja ugledne vršačke porodice Šerbl koje je 1797. otkupio Magistrat da bi pola veka kasnije počeo da ga uređuje kao gradsko šetalište. Pažljivo održavani sad sa strelištem, klizalištem i kasnije teniskim terenima bio je nadaleko čuven po svojoj lepoti. U poslednjih nekoliko decenija park je prilično zapušten te je izgubio dosta od svog sjaja ali se i danas uživa u njegovom ogromnom drveću ili vodoskoku sa predstavama četiri godišnja doba.

Najlakši i najpopularniji uspon na Vršački breg, taj najzapadniji ogranak Karpata, ide izduženim Omladinskim trgom. Iznad Gradskog parka prostire se novi kompleks sportske dvorane u kojoj nastupa košarkaški tim ''Hemofarm''. Uspon na breg započinje ulicom Mate Matejića koja se nakon nekog vremema pretvara u vijugavo stepenište. Prošavši crkvu na Kalvariji koja potiče iz 1728. dolazi se do vrha koji krasi Vršačka kula. Podignuta u XV veku ova branič kula jedini je ostatak nekadašnje tvrđave koja se danas može poznati samo po ostacima temelja. Srušena je u XVIII veku kada je izgubila svoj vojni značaj. Sačinjena od kamena i opeke, kula nosi odlike vizantijskog načina zidanja pa ju je stoga verovatno podigao despot Đurađ. Spoljašnje stepenište vodi do drugog od ukupno tri sprata koji dostižu visinu od 20 metara. Ako nastavite šetnju ka istoku naićićete na nekoliko vidikovaca sa izvanrednim pogledom na grad. Glavni put na istok vodi do planinarskog doma na Širokom bilu, polazne tačke za pešačke ture po Vršačkim planinama.

Putovanjainfo

G o o g l e

Luna.* · **Poslato:** 28 Jun 2012, 14:17

Knjaževac

Grad je nastao blizu mesta gde Svrljiški i Trgoviški Timok formiraju Beli Timok na mestu rimskog naselja koje se zvalo Timacum Maius (''Veliki Timok''). Naselje Gurgusovac, kako se Knjaževac ranije zvao, prvi put se pominje u XVII veku a u već oslobođenoj Srbiji XIX veka bio je na zlu glasu zbog svoje ''Gurgusovačke kule'', koju je knez Aleksandar Karađorđević koristio kao zatvor za političke krivce. Kada je 1859. Karađorđević pobegao a u zemlju se vratio knjaz Miloš, naredio je da se kula, kao simbol prethodne vlasti, spali. U znak zahvalnosti Gurgusovčani su svoju varoš preimenovali u Knjaževac.

Stari deo grada leži sa obe strane Svrljiškog Timoka. Ulica Ace Stanojevića gleda na reku i vrlo je slikovita sa svojim malim kućama svih boja i oblika, te dva mosta. Sledeća paralelna je Nemanjina ulica, gde na broju 6 stoji Muzej grada (tel. 019/732-228) smešten u kući Ace Stanojvića, narodnog prvaka i jednog od vođa Timočke bune 1883. U kući je sačuvan enterijer gradskog doma sa kraja XIX veka.

Sa druge strane reke nalazi se Zavičajni muzej (Karađorđeva 15, tel. 019/41-407) u raskošnoj kući porodice Sibinović podignute 1906.

OKOLINA: 15 kilometara južno od grada leži selo Donja Kamenica i u njemu crkva koju je početkom XIV veka podigao bugarski velikaš Mihailo. Crkva sa zapadne strane ima dva neobična šiljata tornja koja zaklanjaju pogled na kupolu iza njih. Živopis potiče iz istog vremena i vrlo je vredan. Posebno se ističu kompozicije ktitora sa porodicom, kao i neobična pretstava svetih ratnika Teodora Tirona i Teodora Stratilata zagrljenih na konjima.

Samo dva kilometra dalje je Gornja Kamenica sa istoimenim manastirom. Ovo je zadužbina despota Lazara, sina Đurđa Brankovića, koji je vladao Srbijom od 1456. do 1458. Jednostavna crkvica nikada nije oslikana.

U selu Ravna, osam kilometara severno od Knjaževca, nalazi se arheološki lokalitet iz rimskog doba Timacum Minus. Otkopani nadgrobni spomenici skupljeni su u obližnjem lapidarijumu. Sačuvane stare kuće pretvorene su u etnografsku celinu. Između ostalih stvari u njima se može videti i zanimljiva zbirka staih dvopređnih vunenih čarapa i mali Muzej vina.

Srbijanadlanu

Luna.* · **Poslato:** 28 Jun 2012, 14:22

Leskovac

Grad se nalazi na reci Veternici nedaleko od njenog ušća u Južnu Moravu, u širokom polju zaklonjenom sa svih strana, poznanom u srednjem veku kao župa Dubočica.

Sredinom XII veka Stefan Nemanja, iako još uvek samo brat vladara, dobio je na poklon ovu oblast od vizantijskog cara Manojla Komnina. Turci su grad osvojili 1454. nakon herojske odbrane Nikole Skobaljića. U XVIII veku Leskovac je postao važno trgovačko mesto pa su Turci ovde premestili sedište svog sandžaka.

Nakon srpskih ustanaka početkom XIX veka stanje ovdašnjih Srba znatno se pogoršalo usled bezvlašća i terora turskih i arbanaških aga i begova pa je 1841. grad zahvatila neuspešna pobuna. Oslobođenje od Turaka 1877. dovelo je do naglog preobražaja grada.

Zahvaljujući uzgoju konoplje i izradi proizvoda od nje Leskovac je pokrenuo svoju industriju koja se vremenom uglavnom orijentisala ka tekstilnoj proizvodnji pa je između dva rata grad nazivan ''Srpski Mančester'', a proizvodi iz Leskovca bili su prodavani i na dalekim svetskim tržištima.

Sve ovo nestalo je prvo u razornim i savršeno nepotrebnim anglo-američkim bombardovanjima 1944. koja su razorila grad, a zatim i u nacionalizaciji koja je usledila posle rata. No, jedna stvar je preživela, osvojila čitavu Srbiju, a potom i Balkan – čuveni ''Leskovački roštilj'', ime koje označava roštiljske specijalitete najboljeg kvaliteta.

Iako je najveći deo centra grada nakon Drugog svetskog rata preuređen u modernističkom stilu, u glavnoj gradskoj ulici, Bulevaru Oslobođenja, još uvek stoji nekoliko zgrada koje svojom veličinom i ukusom podsećaju na zlatno doba Leskovca. U Bulevaru Oslobođenja nalazi se i stara kuća Šop-Đokića sa svojim širokim dvorištem, lep primer građanske arhitekture XIX veka, u kojoj je danas smeštena Turistička organizacija Leskovca. Najvažniji spomenici grada nalaze se u okolnim manjim ulicama.

Stara i nova crkva leže odmah u susedstvu Šop-Đokićeve kuće, sa druge strane Bulevara. Stara leskovačka crkva podignuta je na samom početku XIX veka u uobičajenom što manje upadljivom stilu hrišćanskih bogomolja u turskim gradovima. Neprijateljski stav ka građenju bilo kakve crkve u gradu bio je tako snažan da su ovdašnji Srbi morali da lažno izjave da će novi objekat biti samo sveštenikova kuća pa je radi ubedljivosti na crkvu dodat i nefunkcionalni dimnjak. Pored arkada vodi šest stepenika, koliko je crkva ukopana u zemlju. Unutrašnjost je vrlo mračna jer je osvetljava samo par prozorčića. Lepo izrezbareni ikonostas delo je umetnika Samokovske škole.

Odmah do stare stoji Nova crkva, koja je, arhitektonski gledano, njena sušta suprotnost. To je stamena petokupolna građevina sa lepo izvedenom dekoracijom nadahnutom raznolikim stilovima srpskog srednjovekovnog nasleđa. Njena izgradnja privedena je kraju 1931. godine po planovima ruskog emigranta Vasilija Androsova, dok je fresko slikarstvo u crkvi rad još jednog Rusa - Andreja Bisenka.

Samo nekoliko metara dalje, u staroj kući Bore Dimitrijevića – Piksle nalazi se Narodni muzej (Stojana Ljubića 2, tel. 016/212-975, otvoren od utorka do subote od 8 do 16 časova). Najzanimljivija od muzejskih zbirki je ona predmeta iskopanih u Caričinom Gradu.

srbijana dlanu

Luna.* · **Poslato:** 28 Jun 2012, 14:26

Palić

Na sedam kilometara istočno od Subotice pored sela Palića nalazi se istoimeno jezero. Plitko jezero eolskog porekla bogato je termalnim izvorima i ima slankastu vodu. Sredinom XIX veka okolina jezera se razvila u prestižnu banju i odmaralište. Stari park u engleskom stilu sa svojim vilama i hotelima sa početka XX veka ponovo je oživljen i ponovo privlači mnoge goste.

Sredinom XIX veka okolina jezera se razvila u prestižnu banju i odmaralište. Stari park u engleskom stilu sa svojim vilama i hotelima sa početka XX veka ponovo je oživljen i ponovo privlači mnoge goste.

Do Palića se obično dolazi autobusom broj 6 iz Subotice iako je moguće doći i vozom koji produžava dalje za Segedin. Autobus staje na glavnom ulazu u park pored Vodotornja, svim znanog simbola Palića. Kao i skoro svi ostali najznačajniji objekti na jezeru i ovaj je delo Marcela Komora i Dežea Jakaba iz 1912. godine kada je Palić dobio današnji izgled.

Od tornja kreće glavna parkovska promenada koja će Vas dovesti do zdepaste Velike terase, lepog zdanja u stilu secesije, otvorenog iste godine kao i vodotoranj. Sa druge strane terase, odmah uz obalu jezera, stoji i mala mermerna česma sa natpisom o počecima banje.

Desno odatle nalazi se Ženski štrand, drveno zdanje bajkovitog izgleda sa obiljem detalja narodne umetnosti. Nedalako se nalazi i vila ''Lujza'' u ''švajcarskom'' stilu koji je nekad smatran najpodesnijim za banjska odmarališta i napušteni ''Sovin grad'', kula čuvenog sportiste Lajoša Vermeša.

Palilć ima i omanji zoološki vrt (tel. 024/753-075) i veliku otvorenu scenu na kojoj se svakog jula održava međunarodni filmski festival.

srbijanadlanu

Luna.* · **Poslato:** 28 Jun 2012, 22:12

Novi Pazar

Nakon osmanskog osvajanja ovog dela Srbije, turski vojni zapovednik i uglednik Isa-beg Ishaković osnovao je oko 1460. grad Novi Pazar (na turskom Jeni Pazar) kao važnu stanicu na trgovačkom putu iz Soluna i Skoplja preko Bosne do Dubrovnika. Ova prometna putanja osigurala je napredak grada u XVI i XVII veku.

Godine 1737. Novi Pazar je opljačkala habzburška vojska, a 1809. ustanici predvođeni samim Karađorđem zauzeli su varoš i opsedali tvrđavu. Pri povlačenju sa Karađorđem je iz Pazara otišla i većina pravoslavaca. Iako je grad opadao kroz ceo XIX vek, zadržao je značaj kao sedište sandžaka, administrativne jedinice Osmanskog carstva.

Novopazarski sandžak privlačio je pažnju celog sveta jer je pretstavljao uzak pojas koji je razdvajao dve srpske zemlje, Srbiju i Crnu Goru, a Austro-Ugarskoj pretstavljao jedini dalji put za širenje. Po ovom sandžaku ime je ponela i čitava ova oblast.

Danas je Novi Pazar najorijentalniji grad u užoj Srbiji, kako po izgledu tako i po duhu koji ovde vlada. Središte je političkog i kulturnog života muslimana Srbije, odnedavno i univerzitetski grad, ali takođe i živo trgovište poznato po svojim preduzetljivim ljudima i njihovim veštim izrađevinama kao što je npr. svima znani džins, koji je stekao dobar glas kod kupaca.

Centar grada oko Mesnog trga je u potpunosti posvećen trgovini. Na njemu leži i Amir-agin han, svratište turskog tipa u kojem je putnik mogao da iznajmi malu sobu na spratu dok bi konje smestio u prizemlju. Ovo je ustvari kompleks od četiri spojene zgrade koje imaju zajedničko veliko kaldrmisano dvorište, obavezni element svakog hana.

Iznad Mesnog trga nalazi se mala tvrđava trouglastog oblika. Podignuta je još u doba osnivanja grada, ali joj veći deo potiče iz obnova i ojačavanja u XVIII i XIX veku kada su se nad grad nadvijale opasnosti od Austrijanaca i Srba. Danas je tvrđava pretvorena u park a njen najbolje očuvani deo je visoka osmougaona kula zvana Stara Izvidnica. Pod tvrđavom stoj i šareni hotel ''Vrbak'' u neo-orijentalnom stilu sa svojim zanimljivo osmišljeniim mostom preko Raške.

Najzanimljiviji spomenici grada nalaze se preko reke Raške u južnom delu grada, staroj turskoj četvrti, kroz koju vodi glavna čaršija prepuna zlatara, ćevabdžinica i kafanica u kojima se prži kafa i sede samo muškarci. Nedaleko od mosta nalazi se mala Arap-džamija; prva ulica nalevo odvešće vas do amama koji je izgradio još osnivač grada Isa-beg oko 1470. Sa svojim odeljenjima za muške i ženske i 11 kupolica ovo je jedan od najlepših primeraka turskog kupatila u Srbiji.

Dva ugla dalje niz čaršiju od Arap-džamije, pored starog groblja, stoji Altem Alum džamija, najlepši turski spomenik Novog Pazara. Podigao ju je 1461. u novoosnovanom gradu sam sultan Mehmed Osvajač. Kvadratne osnove i lepih proporcija, džamija ima kupolu iznad glavnog prostora i dve manje iznad trema. U unutrašnjosti se može videti lepo izrezbaren mihrab i zidovi oslikani arabeskama. Dvorište ispred i oko džamije okruženo je građevinama balkanskog stila i u njemu se može videti nekoliko starih nišana – turskih nadgrobnih spomenika.

Ovdašnji muzej ''Ras'' (Stefana Nemanje 20, 020/25-795) ima odeljke posvećene arheologiji, istoriji i etnologiji ovog kraja.

Srbija na dlanu

Luna.* · **Poslato:** 29 Jun 2012, 23:17

Aranđelovac

Knjaz Miloš Obrenović je 1837. god. naredio da se razbacana sela Vrbica i Orašac integrišu i nasele uz glavni put. Dugačka Ulica knjaza Miloša, u kojoj se mogu naći gotovo sve važne institucije, još uvek je živi dokaz ove regulacije.

Knjaz Miloš je 1859. god. počeo da gradi crkvu posvećenu sv. arhanđelu Mihailu te je uskoro nakon njenog završetka Vrbica preimenovana u Aranđelovac. Napredujući, Aranđelovac je uskoro apsorbovao susednu Bukovičku Banju, već poznato lečilište. Redovne posete Miloševog sina i naslednika Mihaila pomogle su napretku banje. Danas je najviše poznata po mineralnoj vodi „Knjaz Miloš“koja je počela da se flašira početkom 20. veka, a ime je dobila po knezu koji ju je obilno koristio na svom dvoru.

U centru grada nalazi se takođe i središte banje, prostrani park koji se pruža na nekih 40 hektara. U njemu se nalazi nekoliko hotela, među kojima „Staro Zdanje“ ima naročito mesto. Masivno zdanje u stilu romanticizma započeo je da zida knez Mihailo kao svoju letnju rezidenciju. Kako je Zdanje završeno 1872. godine, tek četiri godine posle Mihailove smrti, nikada nije ispunilo prvobitnu namenu već je odmah pretvoreno u banjski objekat.

Podizanje „Starog Zdanja“ nije samo obeležilo početak organizovanog banjskog života, već ga je njegov prepoznatljiv izgled pretvorio u jedan od simbola grada. U parku je raspoređeno i pet termalnih izvora i otvoreni bazen, ali njegovu glavnu atrakciju čini 66 skulptura savremenih umetnika pri čemu su sve skulpture izrađene od belog mermera sa obližnje planine Venčac.

OKOLINA:

U okolini grada nalazi se Risovačka pećina u kojoj su pronađeni važni arheološki i palentološki nalazi iz Starijeg kamenog doba. Pećina je pretvorena u muzej koji svedoči o životu u doba praistorije.

Srbija na dlanu

Luna.* · **Poslato:** 03 Jul 2012, 20:51

Golubac

Na oko 4 km istočno od mesta Golupca, na samom ulazu u Đerdapsku klisuru, nalazi se istoimena tvrđava, koju meštani zovu Golubački grad. Izgrađena je verovatno početkom 14. veka i sa svojim moćnim bedemima ubrzo je postala najvažnija tvrđava na Dunavu

Mađari su je nazivali Galambocz, a Nemci Taubenburg. Osmanlije su zauzele tvrđavu prvi put posle Kosovskog boja 1389. godine, ali je između 1402. i 1427. godine Golubac ponovo bio pod srpskom vlašću. Nakon smrti despota Stefana Lazarevića zapovednik grada je odlučio da umesto Mađarima, kako je bilo predviđeno, preda grad Turcima koji su se u njemu ovoga puta zadržali sve do 1444. godine. Najzad, 1458. godine utvrđenje je ponovo predato Turcima, ovoga puta trajno. Iako je sve do sredine 19. veka korišćen u vojne svrhe, Golubac je sa razvojem vatrenog oružja mnogo izgubio na svojoj odbranbenoj snazi.

Tvrđava ima nepravilnu osnovu prilagođenu strmom terenu na kojem leži. Devet kula koje se uzdižu jedna iznad druge čine Golubac jednim od najslikovitijih mesta na Dunavu. Čvrste kule su različitog oblika i veličine i dodatno su ojačane unutrašnjim pregradama bedema. Jedina kapija bila je ona na zapadnoj strani mada danas magistaralni put vodi iz utvrđenja i kroz stenu na suprotnoj strani. Na zidinama najbližim reci mogu se videti ostaci palate. Nisku, poligonalnu kulu koja zadire u Dunav izgradili su Turci da bi ojačali grad protiv vatrenog oružja.

Golubac nalazi se na mestu rimskog naselja Cuppae. Grad je procvetao zajedno sa dunavskom trgovinom tokom 19. veka i pritom se proširio. Posle izgradnje đerdapske brane i porasta nivoa vode Dunav je poplavio rečna ostrva, stvarajući pred njim pravo malo more široko čak sedam kilometara; zbog ovog prostranstva i vetrova ovo je jedno od najpogofnijih mesta u Srbiji za jedriličarstvo. Hotel „Golubački grad“ nalazi se u centru varoši, na samoj obali reke.

Za Golubac je vezana i priča o Golubačkoj aždaji, troglavoj nemani koja je nekada živela u dubinama Dunava pred tvrđavom. Narod dalje priča da se, kada je aždaja ubijena, iz suza koje je ronilo njeno mladunče pojavila Golubačka mušica (Simulium colombaschense), koja je za razliku od aždaje vrlo stvarna pojava – to je sitan dvokrilac koji napada stoku a čije se larve razvijaju u tekućim vodama oko Golupca.

Srbija na dlanu

Luna.* · **Poslato:** 06 Jul 2012, 11:16

Smederevo

Prvi pomen Smedereva nailazimo godine 1019. kada je ovde uspostavljena jedna od episkopija novostvorene Ohridske arhiepiskopije. Naselje dobija na značaju tek u XIV veku sa povlačenjem srpske države na sever pred turskim naletima. 1427, nakon smrti svog prethodnika Stefana, despot Đurađ Branković je po prethodno utvrđenom dogovoru morao da ugarskom kralju vrati Beograd.

Kako je time ostao bez svoje najjače tvrđave i prestonice Đurađ se bacio na hitnu gradnju utvrđenja koje bi mu služilo i kao prestoni grad. Odlučio se da svoj tvrdi grad zida u Smederevu, koje su štitili Dunav i potok Jezava, dok je odmah preko reke bila Ugarska, glavni srpski saveznik u borbi protiv Turaka.

Surova brzina kojom su se izvodili radovi pala je keo težak dodatni teret seljacima. Krivicu za svoju bedu oni su prebacili na Đurđevu nepopularnu suprugu Grkinju Jerinu (tj. Irinu) koja će u potonjem narodnom pamćenju ostati zapamćena kao ''prokleta Jerina''.

Međutim, ni ova najveća tvrđava na Dunavu nije uspela da zadugo zaustavu Turke. Njen pad 1459. označio je i kraj srpske državnosti u srednjem veku. U turskim rukama Smederevo je ostalo važan trgovački centar i sedište sandžaka koji je obuhvatao sever Srbije.

Tokom čestih borbi u XVIII veku u kojima su se oko grada otimali Habzburško i Osmansko carstvo, najviše je postradala lokalna privreda te je Smederevo počelo da brzo opada. U Prvom srpskom ustanku ovde je od 1805. do 1807. bilo sedište Praviteljstvujušćeg sovjeta, najvišeg državnog organa ustaničke Srbije.

Najveću novovekovnu tragediju Smederevo je doživelo 5. jula 1941. kada je eksplozija nemačkog voza koji se nalazio pred tvrđavom odnela preko 2000 života i uništila dobar deo naselja i srednjovekovnih utvrđenja. Nakon rata u njemu je izgrađena velika železara koja je svojom veličinom vezala sudbinu grada za svoje dobto ili loše poslovanje.

Sa dužinom spoljnih zidova od oko 1,5 kilometar, Smederevo je najveća srednjovekovna tvrđava u Srbiji i jedna od najvećih u Evropi. Ovo ravničarsko utvrđenje sastoji se od Malog i Velikog grada, oba troulaste osnove.Zidine i kule su građene po ugledu na carigradske.

U Malom gradu, koji štiti jarak napunjen vodom i šest tvrdih kula, bio je smešten despotov dvor. Gradnja ovog jezgra tvrđave završena je 1430. godine kako je i navedeno u natpisu izvedenom crvenim opekama na unutrašnjoj strani takozvane Krst-kule. U Malom gradu se nalazi i branič-kula sa zidovima debelim čak 4 metra i nekoliko dvodelnih prozora, koji su se nekada nalazili u despotovoj prestonoj dvorani.

Veći, spoljni deo tvrđave završen je nekoliko godina nakon 1430. Unutar njegovih zidina sa 19 kula nalazila se trgovačka varoš i sedište patrijarha koji je ovde dobegao iz Peći. U ovdašnju crkvu despot Đurađ je sa dalekog Rodosa doneo i mošti Svetog Luke koje su trebale da pospeše prosperitet novog grada.

Na svakom od tri ugla tvrđave nalazi se još po jedna kula; ove su izgradili Turci oko 1480. i svojim zdepastijim oblikom predviđene su za odbranu od vatrenog oružja.

Nedaleko od tvrđave nalazi se glavni gradski trg - Trg Republike. Središnje mesto na njemu zauzima upečatljiva crkva Svetog Georgija, delo čuvenog neimara Andrije Damjanova iz Velesa. To je prva građevina u nacionalnom stilu u Srbiji i rađena je po uzoru na crkvu manastira Manasije, dok je njen visoki zvonik ostatak do tada vladajućih evropskih stilova. Freske u unutrašnjosti izradio je slikar Andrej Bisenko, inače ruski emigrant. Na glavnom trgu nalazi se i prostrano zdanje sreskog načelstva, danas zgrada suda, koje je podignuto 1884. po prokektima čuvenog Aleksandra Bugarskog.

Na obodu centra grada, sa ulazom iz Ulice Narodnog fornta, nalazi se staro groblje (najlakše je do njega doći Karađorđevom ulicom koja se seče sa Narodnog fronta). Na groblju se nalazi skromna crkva Uspenja Presvete Bogorodice iz XV veka podignuta u mešavini moravskog i vizantijskog stila. Nakon pada grada sedište smederevsokg mitropolita premešteno je u ovu crkvu. Dosta oštećeni živopis potiče sa kraja XVI veka delo je slabijeg majstora. Uz oltar crkve stoji grob Dimitrija Davidovića ''oca srpskog novinarstva'' i pisca prvog srpskog ustava. Naspram ulaza u crkvu nalazi se zanimljiva modernistička spomen-kosturnica posvećena žrtvama eksplozije 5. juna, podignuta po projektu Aleksandra Deroka 1942. godine.

Okolina: Na 4 kilometra zapadno od centra grada, na samoj obali Dunava nalazi se popularno izletište Jugovo. Kamena plaža, bazen, termalni izvori, restorani pa čak i motel sa bungalovima deo su ovdašnje ponude.
Nedaleko odatle, na vrhu vinogradima pokrivenog Zlatnog brega stoji vila Obrenovića, prilično dobro očuvana građevina koja čuva svoj izgled iz 1897. Na ovom predivnom mestu sa kojeg se pruža izuzetan pogled na Dunav i banatsku ravnicu provodili su leta svi Obrenovići od Miloša do Aleksandra. Nažalost, vila se može posetiti samo uz prethodni dogovor sa Turističkom organizacijom opštine Smedereva.

Desetak kilometara istočno od Smedereva nalazi se selo Šalinac. U blizini Velike Morave čiji se krivudavi tok ovde mirno približava svom ušću nalazi se Šalinački lug. Ovaj lug jedan je od retkih ostataka nekadašnjih listopadnih šuma ovog dela Srbije i u njemu se nalazi više od 300 gorostasnih stabala hrastova lužnjaka od kojih su neka stara i po više stotina godina.

Srbija na dlanu

Luna.* · **Poslato:** 09 Jul 2012, 12:42

Subotica

Ne znam ni sam kada je to počelo, zapravo, kao da je oduvek bilo tu: taj grad me je privlačio magijom nepoznatog, rubnog, polivalentnog, misterioznog. To što o njemu ništa "konkretno" nisam znao, samo je pojačavalo rad mašte

Ne znam ni sam kada je to počelo, zapravo, kao da je oduvek bilo tu: taj grad me je privlačio magijom nepoznatog, rubnog, polivalentnog, misterioznog. To što o njemu ništa "konkretno" nisam znao, samo je pojačavalo rad mašte. Rastem u nomadskoj familiji, vazda neki točkovi kloparaju ispod nas, svugde nas ima, po ravnicama, po gudurama, kraj plavog Jadrana i mutnog Dunava; jedino Tamo Gore nikako ne idemo, u Subotici nikoga ne znamo, a dalje ionako nema ništa, to jest ima, tamo dalje je Mađarska, kao i ostala "SEV-ska ostrva" iz davne gorke pesme Đerđa Petrija, koju novi naraštaji valjda više i ne mogu razumeti, ali ko bi uopšte poželeo da ide tamo dalje, kada je ovde bolje? Subotica je, dakle, sam Rub Našeg Sveta, ali što više o njoj saznajem ili naslućujem, sve mi više liči i na neku moguću esenciju mog, bliskog i dragog sveta, kao neka Bačka/Vojvodina na kvadrat, kao posebnim magičnim začinom obdareni multikultivitaminski gulaš koji moram okusiti, makar i krišom. Ali kako, kad nikog tamo ne znam, i kad nikakvog posla tamo ne mogu smisliti, pa iskati da me puste da odem tamo? Da tražim da odem na more ili još i dalje, to bi svako razumeo. Ali, Subotica? Iza ćoška, a opet nedostižna. Tada valjda čak ni znamenitog buvljaka još nije bilo, niti je iko slutio da će to biti krovna institucija naših života.

Dete sam južne Bačke, uzbudljivi sever je tamo gore, meni poznati i okušani svet vrti se oko Novog Sada i završava se sa Somborom, a tamo dalje su puszte, peščare i vinogradi, samo zamišljani, samo pomno i radoznalo osluškivani u vetru severcu i u zvuku cimbala sa ešti nepzene mušora vazda odnekud mi uzbudljivog Ujvideki radija, te slatke jezičko-zvučne apstrakcije dugih le(t)njih popodneva, dok gugutka ćućori pod krovnim gredama; uhvatim na starom dedinom tranzistoru ponekad i subotički radio, ali slaba vajda, krči, gubi se, muzika leluja, odlazi, pa se vraća, i sve tako. Uglavnom se ne čuje, ali nema veze, na novosadskome vašut alomašu kupim Het Nap, pa čitam kako neki Ferika iz Bajše čestita svadbu Antalu i Gizeli iz Kiškunmajše, uz pesmu Kiškereki bećar čarda, ili neku drugu, mindegy.

Na koncu se odvažim, smislim Lukavi Plan: ferije kod dede u D. bliže se kraju, valja se vratiti vozom u Agram, našu aktuelnu bazu. To ću i učiniti, ali – naokolo, preko Subotice. Godina mi je četrnaest, petnaest, ali sam "napredno dete za svoje godine", dedi spokojno slažem kako ću krenuti subotičkim autobusom samo do obližnje varoši da nešto kupim, i tu onda sačekati vinkovački putnički, deda me kanda sumnjičavo gleda, no ja sam već unutra, prolazimo Sombor, Lemeš, pa Šantić, Bajmok, ulazimo u Suboticu sa bajmočke strane, onda do Matka Vukovića, u centar, pa na autobusku, koja tad još nije bila drugo doli parkić kod železničke, i sada imam cela dva sata slobode do polaska voza; nasumično, a opet nipošto izgubljeno bazam gradom, žudno upijam njegove tornjeve i kuće, razvučene laloške i oštre, a tako meke mađarske vokale u prolazu, kupujem mapu grada na kojoj ću docnije mirne duše moći doktorirati, samo da je neko hteo tražiti baš taj profil stručnjaka, pa onda u voz, pa kući, šta god i gde god to bilo.

Svašta, ko na vašaru, detinja posla; samo, među nama budi rečeno, ni sada sa mnom nije ništa drukčije nego tada, mada sam u Subotici od tada bio nebrojeno puta, čak sam i deo jednog (polu)odmora, ničim izazvan, proveo gledajući sa prozora Patrie ka Gradskoj kući, Sinagogi, Radijalcu, i tamo dalje, na sever, ka Dudovoj šumi, Kelebiji. Eto, i sever ima svoj sever. Blago onima što uspeju da odrastu i da se okanu zaludica i besposlica, ali ja valjda nisam od takvih, milije mi je doći u Suboticu tobož nekim Strašno Važnim Poslom pa se od njega čim prije iskrasti, te se opet iznova, u nekoj melanholičnoj kostolanjijevskoj osami blaženo prešaltovati na frekvenciju subotičkog splina koja mi tako prija, i koja je odnekud (jer stvarno, vaistinu, nemam nikakvo "racionalno objašnjenje") samo središte nekog mog unutrašnjeg zena, pa se dokono špacirati po gizdavom centru, ali bogme i po tesnim, maglovitim šorovima Gata ili Kera, ne marim; pa ritualno posetiti ulicu Divljih Kestenova, mada je odavno nema, ako je ikada baš tu i bilo; pa ljudski i panonski ogladneti, počastiti se perkeltom kojim veselo gospodari turoš čusa, zasladiti se gundel palačinkama ili psihodeličnom kombinacijom jabuke i maka, ili pak bilo čime u bilo čemu od višanja...

Znam, znam, uvek se negde na ovom mestu začuje taj isti dosadni čantraj: ti ne živiš tamo, tvoja je vizija Grada neizbežno "turistička", ulepšana i izmaštana. Bože, kakva glupost. Sve je zapravo naopačke, oni koji žive u nekom gradu o njemu ponajčešće ništa ne znaju, to jest, nije da nisu znali, dok su bili deca i dok im je on bio Kutija Čudesa, ali posle su sve to zaboravili pa sad više ne znaju ništa, jer ništa ne vide od smaračke svakodnevice, od vodovoda & kanalizacije, gradskog prevoza, palanačkih zađevica, lokalne politike, koječega sve nevažnog i glupog. Srećan sam i slobodan jer me se ništa od toga ne tiče, ti me tegovi ne spuštaju na zemlju, moja Subotica i dalje je ona kojoj sam, slušajući neki nedokučivi poriv, hrlio onog davnog ranojesenjeg dana, samo što je sada mnogo bolje poznajem, pa smo sada kao matori ljubavnici koji su sve već videli i čuli jedno od drugog, a opet, lepo im je ovako.

Samo Bog zna – čak i ako ga ne ima – šta neke ljude tako snažno privlači nekim mestima, onim mestima koja ne bi trebalo da su deo neke njihove priče. Neka tako i ostane: nisu sve tajne za otkrivanje, lepše je i bolje prepustiti se užitku u Čistome Bitisanju, onome koji je najjači tamo gde si i ti najjači, a najjači si tamo otkud šume i gde te maze neke energije s kojima se prepoznaješ. Sve ostalo je tek proza građanskog života, javne uloge, "obaveze i odgovornosti" i, uopšte, kolotečno ništavilo.

Subotica je ostala iza mene, zurim u drum pred sobom, u sivonjavi tepih razmotan ka jugu. Ali vetar iznova podiže fini, predvečernji, dokazano suicidalni pesak, nestvarni zvuk cimbala šašolji me sa severa, zove me, znajući da ću mu se brzo odazvati, kao i uvek.

Vreme

Luna.* · **Poslato:** 10 Jul 2012, 17:29

Trstenik, gradić bogate prošlosti

U dolini zapadne Morave, na 30 kilometara od Kruševca smešten je Trstenik – gradić zanimljive arhitekture i tajnovite prošlosti.

Ljude iz ovog kraja zovu čarapanima, a oni koji se diče ovim imenom kažu da ih tako zovu, jer su u vreme hajduka i uskoka, žitelji skidali opanke, kako bi se u čarapama šunjali i lakše napadali neprijatelja. Druga legenda govori nešto sasvim drugo – stanovništvo je pred Turcima bežalo u vunenim čarapama, zbog čega dobiše ovaj nadimak, koji se zadržao i do današnjih dana.

Davne 1784. godine Trstenik je bio otomanski grad – prema popisu jednog austrijskog oficira u varošici se nalazilo 47 turskih kuća, džamija i dva hana. U proleće 1815. godine, čaršija je konačno oslobođena od Turaka posle čega sledi izgradnja u kojoj učestvuju trstenički trgovci i zanatlije. Između dva svetska rata u gradu su postojala dva hotela, banke, tridesetak zanatskih radnji i isto toliko kafana.

Kuća Petra Katića, uglednog trgovca i političara predstavlja najstariju očuvanu zgradu u Trsteniku i okolini. Sagrađena u drugoj polovini 19. veka, zbog autentične arhitekture, ova građevina, spada u najlepše kuće moravske Srbije i nalazi se pod zaštitom države od 1947. Široki balkon i drvena oplata svedoče o otomanskom uticaju. Nekada je služila kao galerija, a njeno dvorište slikari su koristili kao atelje pod vedrim nebom. U unutrašnjosti ovog zdanja nalazi se restoran gde se u vrlo prijatnoj atmosferi može uživati u specijalitetima nacionalne kuhinje.

Manastir Ljubostinja, udaljen 4 km od Trstenika, zadužbina je kneginje Milice, jedne od najupečatljivijih žena u srpskoj istoriji. Po predanju, na ovom mestu Milica je prvi put srela kneza Lazara, pa je za uspomenu na taj događaj, odlučila da baš ovde podigne manastir. Milici se u manastiru pridržila i Jefimija, prva srpska pesnikinja, koja je posle smrti muža, despota Uglješe, život i rad posvetila manastiru. Čuvena je njena Pohvala knezu Lazaru, svilom izvezena na pokrovu kneza Lazara. Svake godine u junu ovde se, u čast Jefimije, održava tradicionalna manifestacija – „Jefimijini dani”.

Ako ste u Trsteniku, obavezno posetite i manastir Kalenić. Vrednost ovog zdanja je u arhitekturi i slikarstvu.

Sa obe strane Zapadne Morave nalaze se naselja, a najudaljenija sela smeštena su dvadesetak kilometara od Trstenika. U ovom gradiću rođen je Vladislav Ribnikar, novinar i osnivač Politike, a u selu Velika Drenova pisac Dobrica Ćosić.

– U Milutovac bez mečku nikako! Sigurno se sećate ove rečenice koju uzvikuje Žika Pavlović (Dragomir Bojanić Gidra) u filmu „Lude godine”. Ne morate da imate mercedes da biste posetili Trstenik ili neko od seoca ove opštine, dovoljna je želja da se obiđu i malo poznati krajevi naše zemlje

Politika

Forum Srbija

Gradovi

Ko je OnLine